Ziekte van Cushing bij paarden

De ziekte van Cushing bij paarden is een ongeneeslijke, ingewikkelde aandoening. Een schokkend aantal van onze senioren vertonen tekenen van deze ziekte.

Om het paard genoeg kwaliteit van leven te bieden, moet men aanpassingen in de huishouding, verzorging en het dieet doorvoeren.

Hoe ontstaat de ziekte van Cushing of PPID?

Welke symptomen zien we zoal?

En hoe wordt een paard met PPID behandeld?

Lees hier alles over de meest bekende ziekte bij onze oudere paarden.

Wat is PPID of de ziekte van Cushing?

De ziekte van Cushing is een bekend ziektebeeld bij wat oudere paarden of pony’s. Hierbij zijn de dieren vaak futloos en hebben een typisch krullende vacht.

Er wordt geschat, dat zo’n 15 tot 30 procent van de paarden boven de 15 jaar oud deze aandoening in enige vorm onder de leden heeft.

De ziekte van Cushing werd ook wel het syndroom van Cushing genoemd. De naam komt van de Amerikaanse neurochirurg Harvey Cushing, die de eerste was die deze aandoening in de medische literatuur beschreef.

Tegenwoordig echter, wordt naar deze aandoening gerefereerd met de afkorting PPID. PPID staat voor Pituitary Pars Intermedia Dysfunction, een Engelse verwijzing naar het niet functioneren van de pars intermedia (middenkwab) van de hypofyse.

Hoe zit dit?

Oorzaken van PPID

PPID of de ziekte van Cushing bij paarden wordt veroorzaakt door een verstoorde cortisol productie in het lichaam. Dit hormoon valt onder de classificatie corticosteroïden en wordt aangemaakt in de bijnier.

Dit orgaan heeft twee delen, de bijnierschors en het bijniermerg. In de schors wordt cortisol geproduceerd onder invloed van de hypofyse.

De hypofyse wordt ook wel onze ‘hersenklier’ genoemd. Dit is een aanhangsel van het brein, dat hormonen produceert. In deze productie zit onder andere het hormoon ACTH (adrenocorticotroop hormoon), dat de cortisolproductie in de bijnieren stimuleert.

Bij de aandoening PPID is deze productie ontregelt. Dit kan voorkomen door een goed- of kwaadaardige tumor in de hypofyse, waardoor de productie van alle stoffen die hier gemaakt worden op hol slaat.

Er ontstaat teveel ACTH, waardoor de bijnier veel te veel cortisol gaat aanmaken. Deze stijging of storing in cortisol productie kan echter ook voorkomen door een weefselstoornis (tumor) aan de bijnieren.

Cortisol wordt echter ook wel het ‘stresshormoon’ genoemd. Het is bekend, dat langdurige stress nadelige gevolgen heeft voor het lichaam. Zo ook met het langdurige vrijkomen van teveel stresshormonen!

Cortisol zorgt voor het vrijkomen van suikers, zodat het paard een snelle energiebron klaar heeft staan om opeens te kunnen vluchten of vechten. Duurt dit echter lang voort, dan kan de bloedsuikerspiegel stijgen.

In het bloed stijgt het gehalte glucose, wat ook effect heeft op het gehalte insuline. Insuline is het hormoon dat deze suikers naar de lichaamscellen transporteert. Is er meer glucose in de bloedbaan, dan zal ook het insuline gehalte toenemen.

Hierdoor liggen echter aandoeningen zoals diabetes mellitus (suikerziekte) en laminitis (hoefbevangenheid) op de loer. Ook staat cortisol bekend om zijn dempende werking op het immuunsysteem (‘hier hebben we even geen tijd voor, we moeten nu vluchten of vechten!).

Hierdoor hebben paarden met een verhoogde cortisol huishouding hoger risico op besmetting en infecties.

Symptomen van PPID

PPID kan dus erg gevaarlijk zijn voor de gezondheid van je paard. Daarom is het belangrijk de signalen van deze ziekte zo snel mogelijk te herkennen.

Maar wat zie je zoal bij een paard met de ziekte van Cushing?

Beginstadium

• Langer en krullerig haar op de benen
• Langere vachtharen dan voorheen
• Verdikking van de vacht
• Vermindering van energie en interesse
• Vetophoping boven de ogen of bij de buik

Gevorderd stadium

• Energieverlies en sloomheid
• Gebits- en mondproblemen
• Gehele jaar door een dikke, lange en krulligere vacht
• Gevoeligheid voor infecties (vaak in de luchtwegen)
• Gewrichtsproblemen
• Hoefbevangenheid (eventueel terugkerend)
• Hoefproblemen (zoals hoefzweren)
• Spierverlies
• Vetophoping bij de buik (hangbuik)
• Zeer veel moeite met verharing
• Zweten

De veranderingen in de vacht en vetopslag worden veroorzaakt door de verhoogde aanmaak van allerlei hormonen vanuit de hypofyse. Dit orgaantje is verstoord, waardoor het versneld gaat werken en alle stoffen in hoge aantallen gaat produceren.

Maar hoe weet je nu zeker, dat het om PPID gaat bij je paard?

Diagnose stellen bij PPID

Om de ziekte van Cushing bij paarden vast te stellen, wordt het gehalte van het ACTH-hormoon vastgesteld in het bloed. Dit wordt onderzocht door middel van bloedonderzoek, waarbij men een bloedmonster afneemt.

In het najaar hebben paarden echter een hogere gehalte van dit hormoon dan rond november t/m juli. Hier dient een dierenarts rekening mee te houden. Dit kan namelijk soms wel tweemaal zo hoog zijn.

Deze stijging toont echter niet de aanwezigheid van PPID aan. Hier zijn referentiewaarden voor beschikbaar, welke aangehouden dienen te worden bij het meten.

Tijdens pijn of stress kan het ACTH gehalte echter ook stijgen, wat wederom niet betekent dat het paard (per se) PPID onder de leden heeft. Ook kan het gehalte onder invloed hiervan fluctueren. Daarom is het belangrijk meerdere metingen uit te voeren, bij voorkeur in het najaar.

Als alternatief kan men ook het cortisolgehalte in het bloed meten. Hiervoor wordt eerst dexamethasone toegediend, een synthetische stof die de cortisolproductie moet remmen. Daalt het cortisolgehalte onvoldoende na deze injectie, dan is de aanwezigheid van PPID aannemelijk.

Behandelen van de ziekte van Cushing bij paarden

Vroeger was er geen medicatie of genezing bij PPID bekend. Hierdoor richtte men zich vooral op het behandelen van de secundaire problematiek, zoals hoefbevangenheid, suikerziekte en luchtwegproblemen.

Vaak is een tumor aan de hypofyse of bijnier namelijk niet operabel of een zeer kostbare ingreep voor de paardeneigenaar.

Gelukkig heeft de moderne geneeskunde zich verder kunnen ontwikkelen, waardoor er nu meer mogelijk is. Hierdoor is medicatie geproduceerd die de productie van ACTH in de hypofyse kan remmen. De ziekte is echter nog steeds ongeneeslijk, maar kan draaglijk gemaakt worden voor je paard.

Dit medicijn wordt vaak toegediend in de vorm van een tablet. Hoeveelheden zijn echter afhankelijk van het lichaamsgewicht van het dier.

Na de eerste toediening, zal 4 tot 6 weken later de ACTH waarde in het bloed opnieuw gemeten moeten worden. Dit herhaalt men tot de dosering aangewezen voldoende is.

Voorkomen van PPID

Helaas is deze aandoening niet te voorkomen. Wel kun je wat maatregelen treffen die een paard met PPID kunnen behoeden voor ernstigere klachten en heftiger verloop van de ziekte.

Voorkomen van stress

Één van de belangrijkste punten hierbij, is het voorkomen van stress. Stress en spanning zal de cortisolaanmaak nog meer verhogen, met alle gevolgen van dien.

Houd daarom een vast ritme aan met je paard, bij voeren, verzorging en weidegang. Zoek hiernaast een plek voor je paard waar hij zich thuis voelt en goed in de kudde past.

Goede verzorging

Besteed hiernaast bovengemiddeld veel aandacht aan zijn verzorging. Ontworm netjes op tijd, laat iedere 6 maanden het gebit en de mond controleren door een paardentandarts. Laat hiernaast regelmatig een hoefsmid komen om voetproblemen voor te blijven.

Houd hiernaast de huid en haren goed in de gaten. Door de problemen rond het verharen kun je het paard in de zomer scheren en in de winter een deken geven. Zo help je hem met de regulatie van zijn lichaamstemperatuur.

Aangepast dieet

Door het hoge bloedsuikergehalte liggen aandoeningen zoals insuline resistentie en hoefbevangenheid altijd op de loer. Daarom is het belangrijk om dit gehalte zo laag mogelijk te houden.

Om deze reden wordt aangeraden je paard een zo zetmeel- en suikerarm dieet te geven. Let hierbij ook op met (onbeperkte) weidegang. Overleg de mogelijkheden met de dierenarts.

Vraag hiernaast ook naar de mogelijkheden rond het voeren van supplementen. Er zijn signalen dat de suppletie van magnesium de klachten kan verminderen.